Η κεντρική αφήγηση της φετινής Συνόδου Κορυφής του NATO επικεντρώνεται στην αύξηση των αμυντικών δαπανών από τους ευρωπαϊκούς συμμάχους. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν φαίνεται πρόθυμος να ακολουθήσει το καθιερωμένο σενάριο.
Στη συνέντευξη Τύπου που προγραμματίζεται για την Τετάρτη, ο Τραμπ σκοπεύει να μιλήσει τόσο για τις πρόσφατες αμερικανικές επιθέσεις στο Ιράν και την εύθραυστη εκεχειρία με το Ισραήλ, όσο και για τη σημαντική δέσμευση που ανέλαβαν οι χώρες του NATO σχετικά με τις αμυντικές δαπάνες, την οποία, σύμφωνα με ανώνυμο αξιωματούχο του Λευκού Οίκου, εν πολλοίς προώθησε ο ίδιος ο πρόεδρος.
Σε αντίθεση με προκάτοχους του που θεωρούσαν το Άρθρο 5 της Συνθήκης του NATO αδιαπραγμάτευτο, ο Τραμπ εξέφρασε την Τρίτη μια διαφορετική προσέγγιση. Ερωτηθείς πάνω στο Air Force One εάν δεσμεύεται στο θεμέλιο αυτό της συμμαχίας, απάντησε: «Εξαρτάται από τον ορισμό σας. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες του Άρθρου 5».
Ένας δεύτερος ανώνυμος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου εξήγησε ότι ο πρόεδρος αναφερόταν στην ανοιχτή φύση της εφαρμογής του Άρθρου 5 και στο γεγονός ότι οι περιστάσεις πιθανότατα θα καθορίσουν τις υποχρεώσεις των συμμάχων να υπερασπιστούν ένα μέλος σε περίπτωση επίθεσης.
Προηγουμένως, ο Τραμπ είχε δηλώσει πως ίσως υπερασπιστεί μόνο εκείνες τις χώρες που εκπληρώνουν τους συμφωνημένους στόχους δαπανών του NATO. Όταν πιέστηκε για διευκρινίσεις, δήλωσε: «Είμαι δεσμευμένος να είμαι φίλος τους. Έχω γίνει φίλος με πολλούς από αυτούς τους ηγέτες. Και δεσμεύομαι να τους βοηθήσω». Πρόσθεσε ακόμη: «Δεσμεύομαι να σώζω ζωές. Δεσμεύομαι για τη ζωή και την ασφάλεια», αποφεύγοντας να γίνει πιο συγκεκριμένος.
Την Τρίτη το βράδυ, ο Τραμπ χαμογελούσε στη «οικογενειακή φωτογραφία» με τους υπόλοιπους ηγέτες, μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με τον οποίο αναμένεται να συναντηθεί σήμερα, Τετάρτη, στο περιθώριο της κύριας συνεδρίασης του NATO και πριν από τη συνέντευξη Τύπου του.
Οι δηλώσεις Τραμπ ήρθαν λίγες ώρες μετά τις επικρίσεις του Ολλανδού πρωθυπουργού και Γενικού Γραμματέα του NATO, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος κάλεσε τους Ευρωπαίους να «σταματήσουν να ανησυχούν τόσο πολύ» για τη δέσμευση της Αμερικής στο σύμφωνο. «Είναι εδώ, είναι μαζί μας», τόνισε ο Ρούτε.
Όπως αναφέρει το Politico, παρά τη δέσμευση για αύξηση των ευρωπαϊκών δαπανών, οι αμφιβολίες παραμένουν. «Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ φαίνεται να μοιράζονται τον στόχο της επαναζύγισης της συμμαχίας», ανέφερε Ευρωπαίος αξιωματούχος υπό καθεστώς ανωνυμίας. «Αλλά με τον Τραμπ πάντα θα υπάρχει αβεβαιότητα για το πόσο θα είναι πραγματικά εκεί για εμάς, όταν τον χρειαστούμε», συμπλήρωσε.
Μέρος της ανησυχίας προέρχεται από τη συνεχιζόμενη επανεξέταση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ευρώπη, που προκαλεί ανησυχία στα κράτη-μέλη ότι ενδέχεται να υπάρξει μερική αποχώρηση αμερικανικών δυνάμεων ή αλλαγές χρονοδιαγράμματος που δεν ευνοούν την ενίσχυση των δικών τους στρατευμάτων. Επιπλέον, ανησυχίες προκαλούν οι δηλώσεις του προέδρου, όπως αυτή της Τρίτης, όπου σύγκρινε το NATO με μια αποτυχημένη εταιρεία που ο ίδιος βοήθησε να ανακάμψει.
«Το NATO ήταν χρεοκοπημένο», είπε ο Τραμπ, αναφερόμενος στο γεγονός ότι μόνο «επτά από τις 28» χώρες τότε πλήρωναν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
Το 2014, η συμμαχία συμφώνησε ότι όλα τα μέλη θα στοχεύουν να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ στην άμυνα έως το 2024. Αν και ο Τραμπ έχει δίκιο να αναφέρει ότι μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 η πλειοψηφία των κρατών-μελών έφτασε ή ξεπέρασε το όριο, ο όρος αυτός δεν ήταν ποτέ δεσμευτικός για τη συμμετοχή στη συμμαχία.
Παρά την προεκλογική του ρητορική, ο Τραμπ έχει πλέον προσαρμοστεί σε πιο στενή ευθυγράμμιση με τους συμμάχους του NATO, κυρίως λόγω της αποτυχίας της προσπάθειάς του να διαπραγματευτεί το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Η νέα δέσμευση για δαπάνη 5% του ΑΕΠ στην άμυνα έως το 2035 αποτελεί εκπλήρωση προτεραιότητας εξωτερικής πολιτικής που ο Τραμπ ζητούσε από το 2016.
Με τις προσπάθειές του προκειμένου να πείσει τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, να πέφτουν στο κενό, «ο Τραμπ έχει επαναπροσανατολιστεί και δεν εστιάζει πλέον τόσο στο να κλείσει συμφωνία με τη Μόσχα», δήλωσε ο Ιαν Μπρέμερ, πρόεδρος της Eurasia Group, εταιρείας αξιολόγησης κινδύνου. «Τώρα καταβάλλουν πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια να συνεργαστούν με τους Ευρωπαίους για το πώς θα διαμορφωθεί η επιπλέον αμυντική δαπάνη. Αυτό είναι μεγάλη αλλαγή σε σχέση με πριν από λίγους μήνες, όταν όλοι νόμιζαν ότι ο Τραμπ επρόκειτο να πάει στη Μόσχα», συμπληρώνει.
Παρά το γεγονός ότι ο Τραμπ δεν αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμμαχία, όπως απείλησε το 2018 στη Σύνοδο του Βρυξελλών, συνεχίζει να προκαλεί ανησυχίες στους Ευρωπαίους ηγέτες, καθώς δεν τους συμβουλεύεται με τον τρόπο που έκαναν οι προκάτοχοί του.
«Δεν πρέπει να το περιμένουν πια», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου. «Θα είναι αποφασιστικός και θα κάνει ό,τι θεωρεί καλύτερο για την Αμερική», τόνισε.
Επιπλέον, όπως σημείωσε άλλος Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο Τραμπ δεν ενημέρωσε εγκαίρως τους Ευρωπαίους ηγέτες προτού εγκρίνει τα πρόσφατα πλήγματα με B-2 στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αν και τον προηγούμενο μήνα είχε αφήσει στο G7 να εννοηθεί ότι σκεφτόταν τέτοια ενέργεια.
Παρά τις επικρίσεις προς την Ισπανία που ζήτησε εξαίρεση από τη νέα υποχρέωση δαπανών του NATO, ο Τραμπ επανέλαβε την άποψή του ότι και οι ΗΠΑ δεν πρέπει να την εφαρμόζουν απαραίτητα. Η Αμερική ξοδεύει 3,4% του ΑΕΠ για την Άμυνα, λίγο πιο κάτω από το 3,5%, που είναι το σημείο αναφοράς που οι χώρες θα έχουν στη διάθεσή τους μια δεκαετία για να φτάσουν. Αλλά η στάση του Τραμπ έχει να κάνει λιγότερο με τις δυνατότητες της Αμερικής παρά με το προσωπικό της συμφέρον. Όπως ξεκαθάρισε, είναι φιλοσοφικά αντίθετος στο να συνεχίσει να είναι υπεύθυνος για την υπεράσπιση της Ευρώπης.
«Δεν νομίζω ότι πρέπει να πληρώνουμε ό,τι πληρώνει ο καθένας. Ξέρετε, αυτοί είναι στην Ευρώπη. Εμείς όχι», δήλωσε. «Πολλά από αυτά τα χρήματα πηγαίνουν στο να ξαναφτιάξουν τις γέφυρες και τους δρόμους τους, ώστε να αντέχουν σε βαρύ εξοπλισμό. Και ξέρετε, εμείς δεν έχουμε δρόμους στην Ευρώπη. Δεν έχουμε γέφυρες στην Ευρώπη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
